زیتون

آزادي و تعليم و تربيت

شايد در هيچ آئين و مكتبي به اندازه آئين مقدس اسلام، نتوانيم جلوه هاي آزادي را بيابيم. شعار اساسي اسلام در اين خصوص آيه زيباي « لااكراه في دين » است، كه در انتخاب اين روش يا اين دين هيچگونه اجباري دركار نيست، راه رشد از ضلالت وگمراهي روشن شد.
كساني كه به طاغوت پشت كردند و به خدا ايمان آوردند به دستگيره ي محكمي چنگ زدند كه پاره شدني نيست وخدا شنوا و داناست.
از دستورات بسيار جالب كه مي تواند براي ما مسلمانان بسيار آموزنده و نجات دهنده باشد يكي اين است كه خداوند به رسول گرامي اسلام مي فرمايد:
وَ اِن‏‏‏ْ اَحَدٌ مِنَ المشركين اسْتجارَكَ فَاَجِرْهُ حَتّي يَسْمَعَ كَلامَ الله ثُمَّ اَبلِغْهُ مَأمَنَه
اگر كسي ازمشركان به پناه تو آمد، ازاو استقبال كن و دستورات اسلام را براي او بازگو كن تا فهم كند. سپس او را به محل امن خود برسان.
اين گونه آزادي كه اسلام منادي آن بوده است در هيچ نقطه اي از عالم يافت نمي شود .
مشورت هايي كه خود رسول خدا صلي ا... عليه واله و سلم با مردم مي كرد و به نظر ايشان احترام مي نهاد در تاريخ
بي نظير است، كندن خندق در اطراف شهر به پيشنهاد سلمان فارسي- به تن كردن لباس رزم در جنگ احد به پيشنهاد جوانان شهر مدينه و دهها نمونه ديگر نشان مي دهد كه با آزادي هايي كه پيامبر عظيم الشأن اسلام به مردم مي داد،
مي خواست ايشان رشد و تعالي فكري و روحي داشته باشند وي مسلمانان را آزاد انديش بار مي آورد، در زمان خلفاي راشدين نيز همين سيره به نحو احسن در روش حكومت ايشان ديده مي شد، خليفه اول بطور رسمي از مردم خواست كه به دقت رفتار او تحت نظر داشته باشند و اگر موردي اشتباه در كار وي مشاهده كردند اعلام نمايند.
علي عليه السلام : عالي ترين تفكر آزادي را به مردم داد، نه تنها حقوق مخالفان خود را از بيت المال قطع نكرد بلكه به آنان اجازه داد كه بر سر هر كوي و برزني كه بخواهند حرف خود را بزنند، آزادي بيان و انديشه داشته باشند. وقتي عده اي از طرفداران وي به دشمنان علي عليه السلام بدگويي كردند و فرمود «سب» نكنيد زيرا قرآن مي گويد. وَ لاتَسبُّوا الذّيَن يَدْعُونَ مِنْ دُونِ الله فَيسبوا الله عَدواً بِغَير علم
بر اين اساس بايد متفكران و انديشمندان جامعه حاصل تجربيات و تحقيقات خود را بيان كنند تا سياستگزاران جامعه از آن ها بهره مند گردند.
مي دانيم مسأله تعليم و تربيت بزرگترين مسأله جامعه است به طوري كه ممالك مترقي، ترقي و تعالي خود را مرهون داشتن آموزش و پرورش مترقي مي دانند و ممالك عقب مانده نيز به اين دليل عقب افتاده اند كه فعاليت دستگاه تربيتي آنان ضعيف و هماهنگ با ساير دستگاه ها نبوده است.
كانت مي گويد : در جهان در كار مهم در پيش روي بشر قرار دارد كه يكي از آن ها تعليم و تربيت است و دومي حكومت، بعد خود او توضيح مي دهد، دومي هم كه حكومت باشد در حقيقت نوعي آموزش و تعليم و تربيت مردم است، حاكم از مردم كارهايي را مي خواهد كه انجام دهد و بر عكس از كارهايي ايشان را نهي مي كند، پس تعليم و تربيت اساسي ترين كار در زير آسمان است.
در كشور عزيز ما اكثريت مردم به اسلام اعتقاد دارند، اسلام مي گويد: هُوَالَّذي بَعَثَ في الامييين رسولاً منهم يتلوا عليهم آياته و يُزَكيهم و يعلمهم الكِتابَ وَ الحِكمَه وَ اِنْ كانوا مِن قبل لفي ضلالٍ مُبين پيامبران جهت تعليم و تربيت مردم مأموريت يافته اند، در مورد رسول خاتم (ص) به صراحت هر چه تمام تر مي گويد هو الذي بعث تأكيدات فراواني در اسلام در مورد تعليم و تربيت وجود داردكه : برهمگان روشن است و نياز به آوردن آيات قرآن و سخنان بزرگان دين نيست، اما مع الوصف مي بينيم تقريباً كار تعليم و تربيت در رديف كه ارزش ترين كارها قرار دارد براي مثال نگاه كنيد براي امر آموزش و پرورش و تعليم و تربيت ما از وجود چه كساني استفاده مي شود؟
در حدود 45 سال قبل كساني كه مي خواستند به كار تعليم و تربيت بپردازند بايد در دانشسراي مقدماتي زير نظر برجسته ترين معلمان به طور شبانه روزي در بهترين ساختمان ها آموزش مي ديدند، اين معلمان فرم ويژه اي داشتند و براي تدريس بهتر از انواع شيوه ها بهره مي گرفتند.
سپس در آن زمان بهترين معلمان دانشسراي مقدماتي، راهي تهران مي شدند و در دانشسراي عالي آموزش مي ديدند و به صورت دبير در دبيرستان ها تدريس مي كردند و به همين ترتيب بهترين دبيران دانشسرهاي عالي در دانشسراي عالي مي مانند ولي از گذراندن دوره هايي در داخل و خارج از كشور به عنوان استاد دانشسراي عالي استخدام و انجام وظيفه مي كردند.
امروز بدون اين كه معلمان ما دوره هاي خاصي را ببينند فقط به شرط داشتن مدرك تحصيلي وارد سالن امتحان
مي شوند و با زدن تعدادي تست و موفقيت در آزمون ورودي و با يك مصاحبه ي كوتاه به استخدام آموزش و پرورش در مي آيند. اين وضع براي نسل آينده بسيار تأسف بار و غم انگيز است. مسأله تعليم و تربيت كه بزرگترين مسأله كشور است به دست چه كساني سپرده مي شود.
در اين زمينه تحقيقات بسيار زيادي صورت گرفته كه همگي نشان مي دهد كه تقريباً بدليل پايين بودن مزد معلم و بي اعتنايي به شؤنات معلم وامانده ترين افراد جامعه براي معلمي صف مي كشند، و متأسفانه بچه هاي ايران كه اگر خوش استعدادترين كودكان و نوجوانان جهان مي باشند زير نظر كساني آموزش مي بيند كه صلاحيت معلمي را ندارند.

داستان زير ممكن است براي ما بسيار آموزنده باشد.
همه ما مي دانيم كه وقتي در سال 1957 براي اولين بار كشور روسيه موفق شد sputnick اولين قمرمصنوعي را به فضا پرتاب كند، آمريكايي ها گر چه تلاش مي كردند از نظر تحقيقات و بررسي هاي علمي بر روس ها پيشي گيرند اما چون دستگاه تربيت ملي آمريكا با اين سياست هماهنگ نبود، پيشرفت روس ها موجب شد پيشوايان فكري امريكا دچار وحشت شوند تلرپدر بمب هيدروژيني نوشت : « ما امريكايها چند سال ديگر فوتباليست گردن كلفت فراوان خواهيم داشت ولي بايد از روسيه مستشارعلمي وارد كنيم ».
در تحقيقي كه از كودكان مدارس امريكايي به عمل آمد، متوجه شدند تصور كودك امريكايي از عالِم و دانشمند كسي است كه به دليل كم هوشي يا بي دست و پايي يا دچار بودن به بيماري هاي رواني و بدني نتوانسته است تاجر يا بانكدار شود و ناچار به علم پرداخته است، پيداست كه توجه به اين امر، ملت امريكا را به شدت تكان داد.
مجله لايف شماره مخصوص خود را به مقايسه تعليم و تربيت در روسيه و امريكا اختصاص داد و نوشت آنچه امريكا را تهديد مي كند عقب ماندگي او در تربيت و فلسفه غلط تربيتي او است مي گويند روس ها به اين وسيله خدمت بزرگي به امريكا كردند و آن ها را متوجه كردند كه برتري يك ملت، بسته به برتري دستگاه ترتيب آن ملت است.
بدبختانه در كشور ما مهم ترين عامل تربيتي يعني مدرسه با ساير برنامه هاي اجتماعي و اقتصادي هماهنگي نداشته است و مسئولان بيش از آنكه به فكر آموزش و پرورش و تعليم و تربيت نوجوانان و جوانان ما باشند به فكر مسائل ديگر مي باشند براي مثال نگاه كنيد شهرداري ها با در آمدهاي كلان، توجه خود را بيشتر به سمت گسترش پارك ها و شهر بازي ها و... معطوف مي دارند تا پرداختن به امور تربيتي. درآمدهاي كلان دولت نيز در به ساختن كارخانه ها اختصاص داده شد ه در صورتي كه قبل از ساختن كارخانه به كساني نياز داريم كه بتوانند آن كارخانه ها يا كارگاه ها را اداره نمايند. هم شهرداري ها و هم دولت بايد به تقويت آموزش و پرورش بپردازند تا ساير مسائل حل شود.
بزرگان ما بايد بدانند كه مي توان در مدت دو سال يك كارخانه ذوب فلز را آماده و بر پا نمود اما براي آنكه از آن بهره برداري درستي كرد بايد بيست سال زحمت كشيد تا مهندسي كه بخواهد اين كارخانه را اداره نمايد تربيت شود.
ما بدون اينكه به فكر نيروي انساني مورد نياز باشيم پول هاي كلان را خرج ساختن كارخانه ها كرده ايم، بر فرض كه بهترين كارخانه ها را در كشور خود بر پا كرديم، وقتي نيروي انساني كارآمدي در اين زمينه نداشته باشيم در حقيقت پول، وقت و امكانات خود را هدر داده ايم. در درجه اول بايد براي واحدهاي آموزشي معلم تربيت كنيم.
معلمان ما بايد از بين برترين دانش آموزان از جهت اخلاق وعلم انتخاب شوند، پس از انتخاب بايد ايشان را در مراكز ويژه اي زير نظر برجسته ترين استادان تربيت كنيم، تربيت ايشان بايد شبانه روزي باشد. و در تمام مدت شبانه روز از كار ايشان آگاهي داشته باشيم و آگاهي آنان را نسبت به انسان پتانسيل عظيمي كه انسان دارد باشد افزايش دهيم، بايد شرح حال معلمان برجسته، مخترعان، مكتشفان انديشمندان را به طور مستمر مطالعه نمايند، بايد دقيقاً شرح حال استعمارگران را بخوانند و بدانند در طول چند صد سال اخير چه مصيبتهايي بر سر اين كشور آمده است، بايد دهها فيلم در اين زمينه ببينند و به تجزيه و تحليل آن بنشينند و در رشته ي تحصيلي خود پيشرفت چشمگير داشته باشند.
كار تربيت معلم فرايندي نيست كه سرسري شمرده شود، بلكه مهم ترين فعاليت اجتماعي است، ملتي كه معلم نداشته باشد در حقيقت يتيم و فقير و بيچاره است، در شأن معلمان همه صحبت كرده اند و اهميت و عظمت وي را بر شمرده اند اما بد بختانه دستگاهي كه اين مقام را پياده نمايد وجود ندارد.
امام خميني (ره) فرمودند اگر مدارس و دانشگاه هاي ما درست نشود، اميد آنكه يك جمهوري اسلامي پيدا كنيم از دست خواهيم داد و رهبر انقلاب مي فرمايند، تعليم و تربيت مسأله اول نظام جمهوري اسلامي ايران است.
اما مي بينيم كه معلم كه محور اصلي آموزش و پرورش است، وضعيت بسيار رقت باري داشته و دارد. شايسته است مسؤولان والامقام جمهوري اسلامي اين جملات پُر بار را سرلوحه ي برنامه هاي خود قرار دهند تا اميدوار شويم و
قدم هاي بلندي را جهت پيشرفت اخلاقي و علمي جامعه برداريم.

منبع:

www.iranika.ir