زیتون

«بكارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره‌وری بیشتر از مطالعه»
شرایط مطالعه ، مواردی هستند كه با دانستن ، بكارگیری و یا فراهم نمودن آنها ، می توان مطالعه ای مفیدتر و با بازدهی بالاتر داشت . در واقع این شرایط به شما یاد می دهند چگونه از زمانهای مطالعه ، بهره‌وری بالاتری داشته باشید . به شما می آموزند قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به كار گیرید ، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید.

1- برای موفقیت در مطالعه ، باید درست آغاز كنید:
یعنی برنامه درسی خود را طوری تنظیم كنید كه از خواندن كتابها ، هدفی واضح و روشن را دنبال كنید .
- درسهای خود را طوری برنامه ریزی كنید كه هنگام مطالعه ، ابتدا كتابهای آسان را بخوانید ، نه كتابهای مشكل را.
- در هنگام مطالعه یك كتاب ، ابتدا از قسمت‌های آسان و جذاب شروع كنید و بعد به سراغ بخشهای مشكل تر آن بروید . این كار را می توانید با مرور قسمت‌های خوانده شده قبلی آغاز كنید. قسمت‌های آسان و جذاب علاقه شما را به خواندن افزایش می دهند.
- در برنامه ریزی درسی خود ، موضوع‌های مشابه را پشت سر هم قرار ندهید و آنها را یكی پس از دیگری مطالعه نكنید تا حد ممكن بین آنها فاصله بگذارید.
- اگر می خواهید چند كتاب را در یك روز مطالعه كنید ابتدا زمانهای خواندن و ترتیب قرار گرفتن آنها را مشخص كنید و بعد به مطالعه بپردازید .
- حتی المقدور برای یك كتاب بیش از دو ساعت وقت در نظر نگیرید . و زمانهای مطالعه را به مدتهای دو ساعته تقسیم كنید . تصور نكنید كه هر چقدر زمان مطالعه یك كتاب بیشتر باشد بهتر است بر عكس هر چقدر زمان كوتاه گردد و موضوع مورد مطالعه عوض گردد ، میزان یادگیری افزایش می یابد .
- اگر می خواهید در شش روز هفته ، شش كتاب بخوانید، هرگز هر كتاب را در یك روز نخوانید و برای شش روز ، شش كتاب در نظر نگیرید . بهتر است هر روز را به شش قسمت تقسیم كنید و در هر قسمت ، یك كتاب بخوانید و این روند را در شش روز هفته ادامه دهید .
- به روش تدریجی درس بخوانید ، یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن دروس را به شبهای قبل از امتحان موكول نكنید . مطالعه تدریجی و با تداوم در طول سال تحصیلی بسیار بهتر از مطالعه فشرده و با تراكم در چند روز قبل از امتحان است.

2- برنامه ریزی :
یكی از عوامل اصلی موفقیت داشتن برنامه منظم است»
برنامه ریزی صحیح این است كه چگونه از وقت و امكانات موجود حداكثر استفاده را ببرید . عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف وقت شده و بازده مطالعه بسیار كاهش می یابد .
نكته ای كه در این جا قابل ذكر می باشد اینست كه ، داشتن برنامه مهم است ولی مهم تر از آن اجراء برنامه است .
الف )برنامه ریزی درسی :
بهترین برنامه ریزی درسی، خود فرد است . یعنی هر شخص باید با توجه به شرایط روحی ، جسمی ، محیطی ، زمانی ،علاقه ، هدف ، نقاط ضعف و قوت خویش برای خودش برنامه ریزی كند .
ب ) كوتاه ، ساده و قابل اجراء بودن برنامه صحیح است .
یعنی هر قدر برنامه حجیم و سخت باشد تاثیر منفی بر روحیه فرد می گذارند و به خاطر پیچیدگی شان ، غالباً با شكست مواجه می شوند .هر قدر برنامه كوتاهتر و ساده تر باشد . شخص راحت تر آن را در زمان تعیین شده انجام می دهد. و تجربه ای موفق در زمینه برنامه ریزی كسب می كند . و این تجربیات موفق در رسیدن به موفقیت‌های بعدی تاثیر بسزایی خواهندداشت .
ج ) اجراء برنامه در زمان مشخص :
وقتی برنامه ای را نوشته‌اید . باید آن را درزمان مشخص اجرا كنید . اگر نظم خاصی در اجراء برنامه داشته باشید ، به راحتی می توانید به اهداف خویش برسید. كسانی كه نظم و ترتیب در اجراء برنامه را رعایت نمی كنند ، غالباً برنامه‌های آنان با شكست مواجه می شود .

3- نظم و ترتیب :
« اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد »
رعایت نظم از شرایط مهم مطالعه به حساب می آید . چرا كه نظم به ایجاد تمركز حواس كمك می كند. همچنین وقتی كه نظم بر پا شد ، یادگیری بهتر صورت می گیرد . اگر اتاق و میز مطالعه نامنظم باشد موجب حواس پرتی و اختلال در یادگیری می شود . توجه داشته باشید . هر جور كه مطالب را به حافظه بدهید ، بر همان اساس نیز می توانید آنها را بازیابی كنید .

4- حفظ آرامش :
« آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می كند»
درسی را كه با آرامش بخوانید قطعاً بهتر می توانید بیاموزید ، برای آنكه بازده مطالعه خود را بالا ببرید ، در سخت‌ترین شرایط و حتی كوتاهترین زمان نباید مضطرب شوید و سعی كنید در این مدت كوتاه با آرامش خاطر مطالعه كنید. مطالعه بدون اضطراب و خونسردی كامل ، تاثیری بسیار مثبت در افزایش میزان یادگیری دارد. توجه داشته باشید كه حفظ خونسردی و آرامش ، هرگز به معنای بی خیالی و بی حالی نیست ، بلكه به معنی وضعیتی هوشیار همراه تمركز حواس و بدون دلهره است . روانشناسان معتقدند كه اضطراب كم برای مطالعه و موفقیت لازم است ، زیرا شخص را به تحرك و فعالیت وا می دارد و باعث می شود كه به طور جدی به درس خواندن بپردازد ، اما اگر این اضطراب از حد معمول خود خارج شود و استرس و دلهره در فرد ایجاد كند نه تنها مفید نیست ، بلكه مانع از فعالیتهای وی شده ، و حتی در جلسه امتحان مانع از یادآوری آموخته‌های شخص می شود . نكته ای كه باید به آن اشاره كرد این است كه در اغلب موارد ، اضطراب ناشی از تفكرات منفی شماست . وقتی كه نسبت به امتحان تصور منفی دارید، از آوردن نمره كم می ترسید ، عواقب قبول نشدن را در نظر می گیرید . در نتیجه تصورات منفی ، موجب اضطراب می گردند و اضطراب سدی در راه كارایی حافظه می گردد و این عمل خود اضطراب بیشتر را به دنبال خواهد داشت و نهایتاً اینكه این سیكل معیوب همچنان ادامه خواهد یافت .

5- استفاده صحیح از وقت :
«بنیامین فرانكلین می گوید : پس وقت را تلف نكنید زیرا زندگی از وقت تشكیل شده است »
استفاده صحیح از وقت و هدر ندادن آن بسیار مهم است .چرا كه زمان از دست رفته را نمی توان مجدداً باز یافت . زمان را نمی توان ذخیره كرد ، نمی توان خرید و یا فروخت و نمی توان از 24 ساعت دیگران قرض گرفت زمان سرمایه ای است كه اگر مورد استفاده قرار نگیرد ، از دست می رود در حالی كه یك سرمایه مالی این چنین نیست .
اگر منصف باشیم با كمی دقت و تامل در می یابیم كه مشكل اصلی كمبود وقت نیست ، بلكه در نحوه استفاده از آن است .

6- سلامت و تندرستی :
« عقل سالم در بدن سالم است »
سلامت جسمی و روانی در یادگیری تاثیر بسزا دارد.

7- تغذیه مناسب :
« تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.»
غذا را به موقع و سر وقت بخورید ، از خوردن غذا در ساعت‌های گوناگون و بدون نظم و برنامه به پرهیزید . سعی كنید صبحانه و ناهار و شام را در ساعات معین بخورید . به برنامه غذایی خود نیز نظمی خاص بدهید .

8- تنفس صحیح :
« یكی از مهمترین اعمال بدن انسان ، تنفس است . » تنفس عمیق باعث می شود كه ما در هر نفس اكسیژن بیشتری را به شش‌های خود برسانیم . این اكسیژن به سلولهای مغزی كه خود ذخایر اكسیژن كمی دارند ، كمك می كند تا فعالیت بیشتری داشته باشند . افزایش فعالیت این سلولها یعنی پمپاژ بیشتر یونها بین دو سری غشاء سلول به خصوص برای یون‌های سدیم و كلسیم كه به خارج غشاء می روند و پتاسیم و كلر كه به داخل آن می آیند . هرگاه تغییرات غشاء نرون به نرون بعدی منتقل شود ، این تغییرات به نوبه خود مسیرهای جدیدی برای انتقال از راه مدارهای عصبی می شوند و وقتی این مسیرهای جدید برقرار شدند ، با تفكر ما فعال می شوند و خاطره‌ها را مجدداً تولید می كنند . این فرآیند كه حافظه نام دارد كاملاً به اكسیژن نیاز دارد . به همین دلیل است كه در هوای آلوده به دود سیگار و سایر گازهای سمی بازده یادگیری و حافظه به شدت كاهش می یابد. از سوی دیگر تنفس صحیح و عمیق باعث می شود كه سیستم ایمنی ما فعالتر شود . بنابراین حركات عضلانی و تنفس عمیق ، جریان لنفاوی را به راه می اندازد و باعث می شود كه گردش خون بهتر انجام شود ، خود لنف بهتر كار كند و سیستم ایمنی تقویت شود.

9- ورزش :
« ورزش كلید عمر طولانی است »
شما می توانید ورزشهای دلخواه خود را انتخاب كنید و در برنامه روزانه خود قرار دهید. به طور مثال پیاده روی یكی از ورزشهای مفید و مناسب و در عین حال بسیار ساده و برای عموم امكان پذیر است .
علاوه بر پیاده روی از ورزشهای مفید برای كسب تمركز فكر و پرورش حافظه « یوگا » است یوگا به معنای تمركز نیرو در اصطلاح هندی یعنی تمركز فكر و حواس . با انجام تمرینات یوگا می توانید تمركز حواس خود را بهبود بخشید .

10- استراحت مغزی :
« هنگامی كه خسته هستید ، مطالعه نكنید »
برای انجام كارهای فكری خصوصاً مطالعه باید مغز كاملاً آماده و سرحال باشد تا در به خاطر سپردن مطالب مشكل نداشته باشد . شما می توانید از روشهای مختلف و دلخواه خودتان برای رفع خستگی استفاده كنید ، اما یكی از روشهای مناسب برای رفع خستگی تنفس عمیق است . همچنین یك خواب سبك و كوتاه در مواقعی كه خیلی خسته هستید در برطرف كردن خستگی بسیار مناسب است.

11- خواب كافی :
« خواب فراگیری و حافظه را تقویت می كند»
یك خواب 8-6 ساعته معمولاً كافی است . بنابراین سعی كنید طوری برنامه‌های درسی خود را تنظیم كنید كه شبها حداقل 6 ساعت بخوابید تا مغز شما به اندازه كافی استراحت كند . همچنین خواب نیم تا یك ساعت ( ظهرها بعد از ناهار ) بسیار مناسب است.

12- درك مطلب :
« آنچه در حافظه بلندمدت باقی می ماند ، معنی مطالب است »
سعی كنید هنگام مطالعه ، مطالب را به خوبی درك كنید، تا بتوانید به راحتی آنها را به خاطر بسپارید . نكته ای كه در درك معنی تأثیر بسزا دارد و بازده مطالعه را بسیار افزایش می دهد ، یادداشت برداری مطالب خوانده شده است . یادداشت برداری در افزایش میزان یادگیری بسیار مؤثر است .

13- تشویق و پاداش :
«تشویق نیروهای ذهنی و روانی را به فعالیت وا می دارد»

14- شرطی شدن :
« شرطی شدن به تمركز حواس كمك می كند »
برای یادگیری و ایجاد تمركز حواس شرطی شدن نسبت به مكان و زمان مطالعه نقش مهم دارد . برای آنكه تمركز حواس راحت تر به دست آید و سریعتر برای آن آماده شوید ، باید به مكان و زمان مطالعه خود را شرطی كنید.

15-تحرك مغزی :
« هنگام مطالعه نباید كاملاً آرام نشست »
منظور از تحرك ، حركت كردن و راه رفتن در حین مطالعه نیست و یا هدف از حركت ، فعالیت زیاد بدنی نیست كه در این صورت نیز تمركز حواس مختل می شود و میزان یادگیری كاهش می یابد . اصولاً بهترین وضعیت برای مطالعه ، نشستن پشت میز است نه حركت كردن و راه رفتن . منظور از تحرك این است كه در حین مطالعه هر چند دقیقه ، یك بار حركتی كوچك داشته باشید تا گردش خون در مغز بهبود یابد و بهتر بتوانید مطالب را بیاموزید . حتی با چند حركت ساده سرو بدن می توانید از حالت ركودی و رخوت جلوگیری كرده و با تمركز بالاتری درس بخوانید.

16- اتاق مطالعه :
« اتاق مطالعه باید آرام باشد»
اتاق مطالعه باید ساكت و آرام و تا حد ممكن از عكس، پوستر و اشیایی كه موجب حواس پرتی می شوند . خالی باشد.
نور اتاق باید كافی و مناسب باشد. بهترین نور برای مطالعه روشنایی روز است . نور باید در سطح اتاق پخش گردد. بنابراین چراغ مطالعه برای درس خواندن مناسب نیست . نور نباید كم باشد . اتاق مطالعه باید از تهویه مناسبی برخوردار باشد.
در مطالعه فاصله چشم تا كتاب باید رعایت شد و فاصله مناسب حدود 40-30 سانتی متر است .
میز مطالعه باید از نظر ارتفاع وسعت و رنگ مناسب باشد.

17- زمان مطالعه :
واقعیت این است كه هیچ زمانی به طور دقیق و انحصاری برای مطالعه وجود ندارد .
زمان مطالعه بستگی به خودش دارد كه چه موقع از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را دارید .
نكته ای كه در مورد زمان مطالعه باید رعایت كنید استراحت چه قبل از مطالعه و چه بعد از مطالعه را باید در نظر گرفت .
نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت ، روش بسیار خوبی برای مطالعه كردن است . زیرا اولاً شما آستانه یادگیری را رعایت می كنید و ثانیاً با استراحت كوتاه ، فرصتی برای مغز در نظر می گیرید تا به تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد باید یادآور شد كه نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت به این معنی نیست كه دقیقاً بعد از نیم ساعت مطالعه حتماً استراحت كنید حال اگر چند دقیقه این طرف و آن طرف شد ، اشكالی ندارد . اما بهتر است بیش از 45 دقیقه نشود.

منبع :
شرایط مطالعه ؛ مولف بیژن علی پور